Religie of Artistieke vrijheid? Wie mag het zeggen?

Weet jij hoe God eruit ziet? 

Met de opkomst van AI is het mogelijk geworden om nog dichter tot God te komen. De meest kunstzinnige en sprekende beelden worden gegenereerd. Maar wat als de afbeelding vooral nog gaat over het genereren van aandacht? De kunstzinnige vrijheid van de artiest? Of de portemonnee van deze. En wat als er AI afbeeldingen worden gegenereerd van zij die geen afbeelding hebben, zoals bijvoorbeeld een voorstelling van Allah in de Islam? 

Dilemma’s, dilemma’s. 

Wanneer is iets religieuze toe-eigening en wanneer artistieke vrijheid?

Artistieke vrijheid? 

De afgelopen 3 jaar heb ik al vaak over religieuze inclusie en dan meer specifiek over religieuze toe-eigening geschreven. Wat 3 jaar geleden nog een Boeddha-figuur als een veredelde tuinkabouter in de tuin was is inmiddels een Jezus-figuur door AI gegenereerd in de vorm van wortels. Ja, wortels. Ik moest ook drie keer knipperen. 

En daar waar ik dacht dat de kritiek op social media hier zou komen vanuit de religieus christelijke gemeenschap, weliswaar niet meer de meerderheid in Nederland, maar alsnog goed voor zo’n 31,4% (bron: CBS, 2022) gaat het voornamelijk over clickbaits en clickfarms. Oftewel aandacht en hits. Het nieuwe goud. 

Dat deze AI beelden van de Jezus-figuur in de vorm van wortels, bananen, eieren en weet ik veel wat allemaal kwetsend kan zijn voor religieuze mensen lijkt volledig over het hoofd te worden gezien. Ook ik als niet-christen neem hier aanstoot aan vanuit het respect en de waardering die ik heb voor alle religiën. 

AI is volledig ongereguleerd en daarmee bevordert het de artistieke vrijheid, maar daar zitten dus ook zwarte randen aan. Want wie bepaalt nog wat ok is? De meerderheid? Die is dus niet christelijk. Of uit op sensatie uit de dagelijkse sleur en verveling. 

Religieuze toe-eigening?

Net zoals AI algoritmes getraind worden op het herkennen van racisme en discriminatie zou ik ervoor pleiten dat ze dat ook doen voor religieuze toe-eigening. Religieuze toe-eigening is het gebruik of eerder misbruik van (elementen van) religie voor ongewenste doeleinden. Dat kan commercieel zijn waar de hele wellness en yoga industrie een treffend voorbeeld van is of de eigen behoefte aan spirituele zingeving bij gebrek aan. Maar dan zonder respect of verwijzing naar de bron. En vaak ook het liefst helemaal overgoten in een nieuw jasje zodat de bron niet meer herkenbaar is. Daar waar culturen samenkomen kan er verrijking ontstaan of toe-eigening. AI is hierin een nieuwe gamechanger geworden.

Het lijkt me belangrijk dat er hier meer bewustwording voor gaat ontstaan. Uiteindelijk willen we toch dat een ieder gezien, gewaardeerd en gerespecteerd wordt in alle delen van je identiteit? Juist in deelidentiteit vanuit religie wat al een ondergeschoven kindje is in organisaties (want gevoelig). Laten we hier het gesprek over gaan starten?

Overigens alle wortels, bananen en eieren ten spijt, de AI Jezus-figuren zijn nog steeds een man en wit. Some things never change. 

***Leer meer over de grootste religiën in Nederland met de religieuze inclusie kalender, 60 feestdagen vol inspiratie én waardering, download het gratis hier.

Ashmita Krishna Sharma werkte 10 jaar in het bedrijfsleven voor diverse grote organisaties. Toen ze na 10 jaar nog steeds aangemerkt werd als ‘aanstormend talent’, besloot ze het roer om te gooien. Als oprichter van Sparkling Gems helpt ze organisaties naar een inclusieve werkvloer waar ieders talent en licht kan stralen. Zo streeft ze naar een inclusieve samenleving waar diverse perspectieven en verhalen zichtbaar zijn en gewaardeerd worden.