Opera kijken met je handen

‘Hallo, met Angelique van Lieshout van Komt Het Zien! Jullie gaan een opera in het Nederlands doen. Mogen wij daar audiodescriptie bij verzorgen, voor bezoekers met een visuele handicap?’ ‘Ja, natuurlijk!’ riep ik meteen door de telefoon. De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat ik geen idee had wat audiodescriptie precies was.

Opera wordt vaak gezongen in een taal die veel mensen niet verstaan. Italiaans, Frans, Russisch en ook Duits en Engels kunnen lastig te volgen zijn. Daarom wordt bij operavoorstellingen gebruik gemaakt van boventiteling in het Nederlands. Bezoekers lezen tijdens de voorstelling de Nederlandse vertaling van de gezongen teksten mee in een lichtkrant die boven het toneel hangt.

Voor blinde of slechtziende bezoekers is het lezen van de boventiteling niet mogelijk en dat maakt het volgen van een operavoorstelling nog moeilijker. Ze moeten zich van tevoren al goed verdiepen in het verhaal, zelfs in de muziek om alles te kunnen volgen. En ze zijn afhankelijk van een ziende partner/vriend/vriendin om het decor en de kostuums aan hen te beschrijven. Wij hebben bij onze voorstellingen af en toe slechtziende of blinde bezoekers en weten dat er voor die groep drempels zijn om van live opera te kunnen genieten.

Wij waren dus dolblij met het telefoontje van blindentolk Angelique van Lieshout van Komt het Zien! Onze Nederlandstalige opera Bruid Te Koop! werd de allereerste opera in Nederland ooit met audiodescriptie. Van tevoren kregen blinde en slechtziende bezoekers een audio-inleiding toegestuurd met de uitleg van het verhaal en een audio-opname waarin alle 11 solisten zichzelf voorstelden en een stukje zongen, zodat hun stemmen ‘gekend’ zouden zijn.

Bij de voorstellingen in Utrecht en Amsterdam organiseerden we voorafgaand aan de opera een Meet & Feel. Bezoekers konden voelen aan de maquette van het decor om zo een beeld te vormen van wat er later op het toneel was te zien. De meest spectaculaire kostuums met veren, glitters en leer waren uit de kleedkamers gehaald en mochten worden bevoeld. Vijf solisten kwamen vertellen over de rol die ze speelden en in een enkel geval kon er ook even gevoeld worden aan de solist zelf!

Tijdens de voorstelling hoorden de bezoekers via een koptelefoon een beschrijving van wat er op het toneel gebeurde. Dit werd door tolk Angelique precies getimed tussen de in het Nederlands gezongen tekst. De crew luisterde backstage ook met veel plezier mee naar de levendige beschrijvingen van Angelique. Op initiatief van een van de bezoekers hadden we ook vijftien exemplaren van de boventiteling in braille laten maken.

De reacties van bezoekers die gebruik hadden gemaakt van de audiodescriptie waren een eyeopener voor ons. Met relatief eenvoudige middelen is het mogelijk om de kunstvorm waar wij zo van houden veel beter toegankelijk te maken voor de grote groep mensen met een visuele handicap.

We kregen veel lieve mails van bezoekers. Een quote: ‘We vonden het heel leuk en bijzonder om verschillende kostuums te betasten, en o-jeetje, het kostuum van Kezal, inclusief the man himself! Nou, geen kleinigheid om een voorstelling te geven in zulke zware kleren. Het was keileuk en bijzonder om de kleding op onze eigen wijze te kunnen bekijken.’
En de reactie van een partner van een blinde bezoeker: ‘Tijdens de voorstelling was alles goed te volgen. En mijn man werd daar erg vrolijk van. Zelf vond ik het fijn en ontspannen dat ik tijdens het spel niets hoefde uit te leggen. Jullie hebben ons een onvergetelijke avond bezorgd!’

Gelukkig zijn er organisaties als Komt Het Zien! die cultuurgezelschappen helpen om podiumkunst voor nog meer mensen toegankelijk te maken. Wij gaan met hen onderzoeken of het ook mogelijk is om bij opera’s in een buitenlandse taal audiodescriptie te verzorgen. Opera is een prachtige kunstvorm waar zoveel mogelijk mensen van moeten kunnen genieten!

Blog
In een blog omschrijft een professional een ervaring, een blunder, een inzicht, wat geholpen heeft om tot een andere mindset te komen, en in de toekomst anders te handelen.