Inclusie, nepnieuws en corona

We worden niet alleen geïnfecteerd door het coronavirus, maar er wordt ook een ander soort gif in onze aderen gespoten. De verspreiding van nepnieuws, ‘alternatieve feiten’, gevaarlijke desinformatie en klinkklare leugens bereikt wereldwijd een ongekende besmettingsgraad. Zijn er meer relaties, dan een samenloop in de tijd, tussen de opmars van de coronapandemie en nepnieuws? Het lijkt er op dat die bestaan, zoals bijvoorbeeld in de gevolgen voor inclusie.

Overal ter wereld zijn er leiders die het coronavirus ontkennen, mondkapjes weggooien en hydroxychloroquine als medicijn aanprijzen. Het resultaat van deze verregaande polarisatie is dat groepen tegenover elkaar komen te staan en tweespalt hoogtij viert. Hoewel minister Ollongren onlangs vaststelde dat het bewust verspreiden van desinformatie hier niet op grote schaal voorkomt, ontwaren we in de coronacrisis in Nederland toch het ontstaan van grofweg twee kampen. De ene groep die de maatregelen in meerderheid steunt en voor wie de beperkingen in bewegingsvrijheid welkom zijn of in ieder geval getolereerd wordt. En anderzijds de groep die de aannames en wetenschappelijke onderbouwing bestrijdt en die fel tegen de noodmaatregelen demonstreert.

Als je de website van het Amerikaanse Centers for Disease Control bekijkt, lees je dat de coronabesmettingen onder gekleurde en mensen van andere etnische afkomsten hoger liggen dan bij de witte en “non-Hispanic” mensen. Zij concluderen dat ras en etniciteit risico-indicatoren zijn voor andere onderliggende aandoeningen die de gezondheid beïnvloeden, waaronder sociaaleconomische status, toegang tot gezondheidszorg en blootstelling aan het virus dat verband houdt met beroep. Dat is interessant: het virus onderscheidt niet naar ras en etniciteit, maar de onderliggende factoren bepalen wel het risico dat je loopt.
Armand Girbes, hoogleraar IC en hoofd van de IC-afdeling van het VU Medisch Centrum, vond het opvallend dat veel coronapatiënten met een niet-westerse achtergrond op de ic’s in de grote steden lagen. Eén verklaring werd gevonden in het niet spreken en begrijpen van de Nederlandse taal, maar andere werden gevonden in lage opleidingen en inkomens. Daarmee hangen weer tal van andere factoren samen, zoals onderliggende gezondheidsproblemen, veel fysieke contactberoepen en krap bemeten huisvesting.

Volkskrant-columnist Sheila Sitalsing sprak tijdens het 70-jarig jubileum van de Sociaal Economische Raad een zeer rake column uit. Ze legde uit dat de pandemie volgens het Centraal Planbureau niet gepaard gaat met een fundamentele systeemverandering, maar dat het iets blootlegt in ons maatschappelijk weefsel, namelijk de ongelijkheid tussen theoretisch en praktisch opgeleiden. De grote zwakke plek wordt juist nu vergroot. Ze haalt onderzoek aan waaruit blijkt dat de meest geminachte groep niet zwart of moslim is, maar dik, arm en dom.
En daar zit de voedingsbodem voor het verspreiden van nepnieuws. Mensen die belang hebben om de tweedracht te voeden voor eigengewin, zijn gebaat bij een vertroebeling van het zicht op de feiten. Groepen mensen komen in gesloten bubbels, waardoor zij de ander niet meer horen.

De echte scheidslijn ligt niet tussen kleur, politieke voorkeur of etnische afkomst, maar tussen kansen krijgen of ze onthouden worden. Daarom voelde het zo goed dat we met het moderniseren van de Code Diversiteit & Inclusie een stap voorwaarts aan het zetten waren. Het perspectief op het onderwerp is van culturele diversiteit naar diversiteit én inclusie verbreed.
Dan komen we toe aan de echte hoofdvraag: Hoe creëren we een maatschappij van gelijke kansen? Een maatschappij waar meedoen en schooladvies niet bepaald wordt door waar je wieg stond. Een maatschappij waarin je voorbereid wordt op de tegenslag die het leven op je afvuurt. Willen we de verschillen opheffen? Dan moeten we wat doen aan onderwijskansen, omdat opleiding mede je inkomen bepaalt. En we moeten ook zorgen voor toegang tot écht nieuws: reële en gebalanceerde informatie, zodat de kennis er is om het onderscheid te maken tussen echte en alternatieve feiten. Als we dat doen, geven we niet alleen ruim baan voor inclusie, maar geven we nepnieuws en daarmee ook corona veel minder kans om toe te slaan.

In een blog omschrijft een professional een ervaring, een blunder, een inzicht, wat geholpen heeft om tot een andere mindset te komen, en in de toekomst anders te handelen