Help! Worden onze boeken gecensureerd?

Onlangs besloot de Britse uitgeverij Puffin en de Roald Dahl Story Company om delen van de kinderboeken van Roald Dahl te herschrijven met teksten die beter passen bij deze tijd. Zij werpen hierbij een kritische blik op woorden zoals ‘dik’ en ‘lelijk’, maar ook op de karikaturen van de personages. Chapeau! Dat zouden meer uitgeverijen moeten doen.

Helaas deelt niet iedereen deze mening. De ene na de andere kinderboekenschrijver viel over het heiligdom van Dahl. Dat is bijzonder, want het is heel gewoon dat boeken worden herschreven naar de taal van nu. Het kritisch kijken naar onze taal en de impact van onze woorden is precies waar het om gaat wanneer we spreken over het in- en uitsluiten van mensen.

De basis voor de beeldvorming van kinderen wordt gelegd door boeken. Daar definiëren we wie goed is en wie slecht. We associëren goed met slank, wit, gracieus en mooi. Slecht krijgt eigenschappen toegekend zoals humeurig, onverzorgd, donker, bruut en ja ook dik. Schrijvers bepalen hierdoor wel degelijk mee welk beeld we hebben bij dikke mensen, ook al zou je deze ‘enorm’ noemen. Dat is misschien een begin, maar wanneer er steevast een verband wordt gelegd tussen een ‘dik’ personage en het schranzen van een chocoladetaart, zoals in Mathilde, dan doet dit wat met de verbeelding van een kind. En wanneer een kind maar vaak genoeg dit beeld krijgt voorgeschoteld, wordt dat de waarheid.

In de regen aan kritiek op de uitgeverij, las ik dat, ‘we’ heus wel allemaal weten dat Dahl het ‘niet zo bedoeld heeft’ en dat hij het personage zó overdreef dat ‘we’ heus wel weten dat het niet realistisch is. Maar zo werkt ons brein helemaal niet. Die kent geen context.

Het is jammer dat de discussie blijft hangen op het level, ‘ik mag niets meer schrijven’ en ‘zijn we nu niet een beetje doorgedraaid’. Helaas wordt daarom het gesprek over bijvoorbeeld bodyshaming niet meer gevoerd. De legitimiteit van het pesten van dikke mensen komt voort uit het beeld dat ons is bediend in onder andere boeken.

Het gaat hier daarom niet om Dahl en zijn boeken, dat is wat mij betreft slechts een excuus en leidt af van het  ongemakkelijke gesprek dat gevoerd moet worden. Het gaat namelijk om ons en hoe we met elkaar omgaan in deze tijd. Wat is er mis aan het zorgvuldig kiezen van onze woorden? Dat we nadenken over wie onze teksten leest en welke verantwoordelijkheid je daar als schrijver in draagt?

Wat zou het toch fantastisch zijn als de grote schrijvers van nu een voorbeeldrol pakken. Dat zij hun macht gebruiken om de verbeeldingskracht van kinderen positief te beïnvloeden, en vaste vastgeroeste karikaturen met de pen af te breken.

Open mic

In de open mic schrijft of vertelt een professional een persoonlijk verhaal, een hartenkreet of een visie op diversiteit en/of inclusie. Om te inspireren, te motiveren en van te leren.
Halima schrijft dit jaar drie Open Mics voor de Code Diversiteit & Inclusie.