Een pleidooi voor meer diverse vertrouwenspersonen

Tamara van Reu is als vertrouwenspersoon en onderzoeker werkzaam binnen allerlei sectoren, maar veel ook in de culturele sector. Ze is een van de vertrouwenspersonen binnen Mores.online. Deze vertrouwenspersonen zijn beschikbaar voor cultuurprofessionals die iets vervelends hebben ervaren en nergens terecht kunnen. Mores.online is in het leven geroepen omdat organisaties binnen de culturele sector niet of onvoldoende ondersteuning in het vertrouwenswerk boden. Ook veel freelancers in de cultuursector zoeken Mores.online op.

Als werkgever heb je de verplichting om de sociale veiligheid van je medewerkers te garanderen. Indirect ben je dus verplicht om een vertrouwenspersoon te hebben. Daarnaast is het goed om een gedragscode te hebben. Tamara: “Als vertrouwenspersoon vind ik het bij de implementatie van de gedragscode belangrijk om hierover met de organisatie in gesprek te gaan. Wat is jullie ‘taal’, wat spreekt jullie aan, hoe gaat het hier, wat vinden we van iets? De tijdsgeest is veranderd. Iets wat vijf jaar geleden min of meer nog acceptabel was, kan wellicht vandaag de dag niet meer. “

Om de sociale veiligheid te bevorderen, pak je als werkgever grensoverschrijdend gedrag en integriteitskwesties aan. Vaak denken we snel dat het gaat om seksueel grensoverschrijdend gedrag. Maar het kan net zo goed om een situatie gaan waarbij een medewerker zich niet prettig voelde, zoals een grapje over iemands uiterlijk of een opmerking over iemands privéleven.

De kerntaak van wat een vertrouwenspersoon doet, is de melder bijstaan door een luisterend oor te bieden en mogelijkheden voorleggen wat deze kan doen. Tamara: “Het is belangrijk dat je de melder goed informeert over eventuele vervolgstappen en mogelijke consequenties. Daarnaast vind ik het ook onze rol om nazorg te bieden, door na enige tijd te checken hoe het met een melder gaat. Tenzij de melder dat liever niet wil.”

Een valkuil voor een vertrouwenspersoon kan zijn dat ze voor iemand willen zorgen. “Dat is inherent aan het type mensen die deze rol oppakt, denk ik.” zegt Tamara. “Je moet het probleem van de melder niet overnemen. De regie blijft altijd bij de melder, zoals afspraken maken en het gesprek voeren. Soms merk ik dat melders dat van mij verwachten en daar zeg ik nee tegen, want het helpt iemand niet. In ondersteunende zin kan ik wel bijvoorbeeld het gesprek met de melder oefenen en meegaan naar een afspraak. De persoon is onderdeel van het probleem geworden en zou dus ook onderdeel van de oplossing moeten zijn.”

Daarnaast heb je als vertrouwenspersoon ook een adviesrol richting de organisatie. “Als je ergens als externe vertrouwenspersoon aangesteld bent, dan moet je jaarlijks de organisatie informeren. Door bijvoorbeeld een jaarverslag te maken met het aantal meldingen en met tendensen, zodat de organisatie een beeld krijgt van wat er speelt. Je kunt hiermee in gesprek gaan met het bestuur of de directie en adviseren wat nodig is.”

Als organisatie kun je kiezen voor interne of externe vertrouwenspersonen. “Interne vertrouwenspersonen vinden melders soms ingewikkeld en lastig, omdat het vaak gaat om collega’s. Ondanks dat deze collega’s die rol doorgaans op een integere manier invullen, vragen melders zich af of hun melding niet bij de baas terecht komt of bij de mensen waar het om gaat.” Daarnaast kun je als werkgever ook een externe vertrouwenspersoon inhuren, wat voor melders die geen vertrouwen hebben in hoe het binnen hun organisatie is georganiseerd de drempel kan verlagen.

Het komt geregeld voor dat er wel een interne of externe vertrouwenspersoon is, maar dat dat binnen de organisatie niet bekend is. Ze zijn als het ware onvindbaar. “Een belangrijke taak van de vertrouwenspersoon is om diens eigen zichtbaarheid te vergroten. Daar moet je tijd en aandacht aan besteden. Dat is niet iets wat overal prioriteit krijgt of niet iedereen zich voldoende realiseert.”

“Ik heb mijn opleiding gevolgd bij De Vertrouwenspersoon. Een bureau waar ik veel mee samenwerk en ook onderzoek voor doe. Ik weet van hen dat vertrouwenspersonen diverser worden, denk aan verschillende achtergronden. En dat ook steeds meer jongere mensen die opleiding volgen. Maar dat is iets van de laatste tijd en zeker nog niet voldoende als je het hebt over weerspiegeling van de samenleving. Een diverse samenstelling van vertrouwenspersonen lukt nog niet zo goed en ik vermoed dat dat komt doordat er te weinig bekendheid is, omdat mensen niet zo goed weten wat het precies inhoudt en of het bij hen past.”

“Het heeft denk ik ook met de omgeving te maken waar je in zit. In mijn werkomgeving kom ik veel witte mensen die van mijn leeftijd zijn tegen. Als je iemand zoekt of werft, dan kom je vaak uit bij hetzelfde type mensen. Het is dan net wat makkelijker om mensen uit je eigen netwerk te benaderen.”

“We krijgen steeds meer mensen die als melder bij ons terechtkomen en zich niet vertegenwoordigd voelen. Ik krijg weleens de vraag: ‘Wat doe jij hier en wat weet je er nou van, want jij bent wit.’ Ik weet veel van het onderwerp, dus dat kan ik bijdrage over bijdragen. Maar ik heb niet dezelfde ervaringen. Dat hoeft ook niet om dit werk te kunnen doen. We hebben wel meerdere perspectieven en achtergronden nodig in dit werkveld.”

“Probeer je in de ander te verplaatsen. Wat mij heeft geholpen, is terugdenken aan situaties uit het verleden waarin je ervaarde dat een grens werd overschreden. Welk advies had jij toen graag gehad? Kan ik die rol invullen die je toen hebt gemist? Dat is voor mij richtinggevend.”

“Het werk moet wel bij je passen en je moet interesse hebben in de dynamiek tussen mensen. Daarnaast moet je goed kunnen luisteren. Het is belangrijk dat je goed opgeleid wordt en ook om te weten wat je wel en niet doet. En ervaring opdoen, is echt een must. Als je een interne vertrouwenspersoon bent en je krijgt niet veel meldingen, dan ontwikkel je ook geen routine en vlieguren. Intervisie kan een optie zijn om je kennis en vaardigheden bij te houden.”

De Landelijke Vereniging van Vertrouwenspersonen (LVV) is een beroepsvereniging voor vertrouwenspersonen. Het doel van de LVV is het behartigen van de belangen en het ondersteunen van de aangesloten vertrouwenspersonen. Je kunt bij hen of bij een geaccrediteerde opleider een opleiding volgen om gecertificeerd vertrouwenspersoon te worden.