Spraakuhloos Onbeperkt

‘In spoken word kun je meer zeggen dan je durft.’

Tekst: Joost Groeneboer

Tijdens de Rotterdam Street Culture Week in 2020 is ze uitgeroepen tot Game Changer. Chery Salinas, die zelf chronisch ziek is, organiseert workshops spoken word voor woordkunstenaars met een beperking. 
Chery Salinas – Spraakuhloos Onbeperkt 2023 – foto Rosa Quist

Spraakuhloos Onbeperkt, vanwaar die naam?

‘Het is een samentrekking van Spraakuhloos, onze organisatie, en Rotterdam Onbeperkt, zonder wie wij dit allemaal niet zouden kunnen doen.

Spraakuhloos, een thuishaven voor spoken word‑kunstenaars, is opgezet door Tomáš de Paauw en Garryl Tjon Poen Gie. Je spelt het heel anders dan normaal. Het is ‘spraak-uh-loos’: soms moet je een beetje zoeken naar woorden. 

Een deelnemer aan onze spoken word‑workshops voor mensen met een beperking verwoordde het laatst heel mooi: “In spoken word kun je meer zeggen dan dat je eigenlijk durft te zeggen.” Het is heel raar, je staat voor allemaal mensen te performen en normaal heb je dan podiumvrees, maar op een of andere manier geeft spoken word je de kracht, de macht om je eigen boodschap over te brengen.’

Wat doe je bij Spraakuhloos?

‘Mijn focus ligt op Spraakuhloos Onbeperkt. Maar ik ben ook bezig om de toegankelijkheid binnen onze organisatie in kaart te brengen en te onderzoeken welke stappen we kunnen maken om daarin te groeien. We zijn er nog niet, maar zijn eigenlijk best goed onderweg. Willem Philipsen van Rotterdam Onbeperkt noemt ons een best practice. Nu moeten we het nog wel even waarmaken natuurlijk. 🙂 

Tijdens het Tell’ EM festival op 1 juni geven we een presentatie van Spraakuhloos Onbeperkt in de Centrale Bibliotheek van Rotterdam. Daarnaast ben ik als artiest bezig met een mooie voorstelling voor ons tienjarig bestaan in september.’

Bohdi – Spraakuhloos Onbeperkt 2023 – foto Rosa Quist

Je bent zelf spoken word‑artiest…

‘Ja, klopt. Ik heb het altijd leuk gevonden om te vertellen. Als kind al had ik veel interesse in schrijven. Gedichten vond ik ook leuk, maar niet om mezelf te uiten. Dat paste niet bij het beeld dat ik toentertijd van poëzie had. Ik hield mijn gedachten liever voor mezelf.

Totdat een nicht me in mei 2014 meenam naar de eerste editie van Spraakuhloos, waar zij wat zou voordragen. Toen vielen de schellen me van de ogen. Ik was zo overdonderd door wat ik hoorde en zag. Ik dacht: dus dit is waar ik al die tijd naar heb gezocht. Dit was thuiskomen, op een heel andere manier dan ik tot dusver had gekend. Ik werd in een keer smoorverliefd op spoken word en tijdens de tweede editie van Spraakuhloos greep ik de open mic.

Daarna is het snel gegaan. Er kwamen optredens uit, ik sloot me aan bij Poetry Circle 010 en eind 2014 kwam ik bij Spraakuhloos in het vrijwilligersteam, want toen draaiden we nog helemaal op vrijwilligers.’

Wat is de kracht van verhalen?

‘Ik denk dat verhalen heel erg nodig zijn in onze wereld. De kracht van verhalen is dat je kunt inspelen op dromen en hoop. We worden omringd door verhalen, in boeken, in films. Verhalen verbreden je horizon, hoe je naar het leven kijkt. 

We kunnen allemaal van elkaar kunnen leren. Spoken word legt de vinger op de zere plek, binnen jezelf en de maatschappij. Met onze poems, met de verhalen die wij daarin uitwisselen, nemen wij de regie weer terug in eigen handen. 

Spraakuhloos Rotterdam Onbeperkt – Foto: Rosa Quist

Wat wil jij zeggen?

‘Dat er gigantisch veel kracht ligt in kwetsbaarheid. Dat heb ik de afgelopen tien jaar bij ondervinding geleerd. Er zit denk ik een bepaalde kracht in mensen die van de standard afwijken. Zoveel doorzettingskracht. Voor mensen met een beperking of chronische ziekte is schrijven een fantastische tool om jezelf opnieuw te ontdekken. Hoe meer je jezelf leert kennen, hoe krachtiger je in je schoenen staat. 

Beperkingen is een beetje een parapluterm, daar valt zo gigantisch veel onder. Ik denk dat veel van die beperkingen vooral door de maatschappij worden opgelegd. Met onze workshops willen we laten zien, wat we wel kunnen, niet wat we niet kunnen. De kracht van onze stem, van onze boodschap, van ons perspectief, is onbeperkt. En die moet worden gehoord.’ 

Wat kan taal betekenen voor mensen met een beperking?

‘Eén van de mooiste ‘bijwerkingen’ van schrijven, is dat het stress en emoties reguleert. Dit is niks nieuws, dat weten al heel lang. In therapie worden schrijfopdrachten gebruikt om gedachtenprocessen te reguleren en introspectie aan te wakkeren. Pen en papier kun je als een spiegel zien. 

Wat wij bij onze workshops en open mics merken, is dat mensen zo eerlijk worden als ze hun gedachten op papier zetten, dat er dingen naar voren komen die ze niet eerder wisten van zichzelf. Toen ik chronisch ziek werd – ik kreeg last van onder meer fibromyalgie, complexe PTSS en angststoornissen – en mijn dromen niet meer kon waarmaken, ging ik echt een rouwproces in. Het woord heeft daarbij mijn leven gered, dat durf ik wel met zekerheid te zeggen.’

Gisteren ben je in Luxor een nieuwe reeks spoken word‑workshops voor mensen met een beperking gestart. Hoe was het?

‘Erg warm en intiem. We waren met minder deelnemers in verband met code geel, de stormwaarschuwing. Ik heb gezegd: als je niet zeker weet of dat je veilig bij Luxor of weer terug kunt, blijf dan alsjeblieft thuis.’

Floris – Spraakuhloos Onbeperkt 2023 – foto Rosa Quist

Jullie zijn met maximaal 10 deelnemers…

‘Klopt, we zijn met z’n zevenen dit traject. Zeven heel verschillende deelnemers, m zeven deelnemers, vanuit all walks of life, zoals ze zo mooi in het Engels zeggen. Het is voor hen echt een safe space, een veilige haven, hebben we vorig jaar tijdens de eerste ronde workshops gemerkt. Zo van: oké, hier mag ik mezelf zijn, hier word ik geaccepteerd, hier word ik niet beoordeeld, hier mag ik kwetsbaar zijn. Hier mag ik eerlijk zijn, ook over dingen die niet zo mooi zijn en fantastisch zijn. Maar wel met een goede dosis zelfspot en humor. Ja, echt prachtig!

Op de workshops komen ook deelnemers af die met psychische kant van beperkingen dealen, die bijvoorbeeld autisme hebben, depressief zijn of een eetstoornis hebben. Het is zo mooi als iemand toch zijn of haar verhaal kan doen. Het enige wat je nodig hebt is geduld.’

Dat je zelf ervaringsdeskundige bent, schept dat een band? Ben je voor mensen met een beperking of chronische ziekte een rolmodel?

‘Een rolmodel? Dat weet ik niet. Je ziet mij vaak genoeg rondlopen met mijn wandelstok, maar vlieg met net zoveel plezier metershoog het podium op. Ik denk dat het vooral gaat om een stukje vertrouwen en begrip. Bij het optreden tijdens de Week van de Toegankelijkheid vorig jaar had een van onze deelnemers een dissociatiemoment. Doordat ik daar persoonlijk ervaring mee ben, heb ik haar eruit kunnen halen. Gewoon door het even te laten gaan. Door rustig haar hand te nemen en te zeggen: geef me een kneepje als je me hoort. Doordat ik met zo veel kanten van het hebben van een beperking bekend ben, maak ik makkelijk de connectie. Dat schept zeker een band.’

Gaan jullie dit jaar weer wat met de Week van de Toegankelijkheid doen?

‘Ja, wat precies weten we nog niet, maar het zal weer in samenwerking met Rotterdam Onbeperkt zijn. We denken aan een avondvullend programma en een expositie. We hebben multigetalenteerde creatievelingen onder onze deelnemers en willen hen graag de mogelijkheid bieden om dat ook buiten spoken word om te laten zien. In de aanloop naar de week komen verschillende gastdocenten bij ons langs, zoals Tyler Koudijzer, van de Barguijs. Een super super supergoede word artiest.

Waar gaan je eigen poems over? Hoe persoonlijk zijn die?

‘Die variëren van zeer persoonlijk tot extreem persoonlijk. In mijn poems probeer ik mijn eigen perspectief te linken aan een maatschappelijk onderwerp. Ik wil mensen stimuleren om te kijken naar: oké, wat is mijn standpunt hierin, hoe kijk ik hier tegenaan? Ik vind het belangrijk om over gezondheidsproblemen te schrijven en te praten. Maar ik wil dat niet tot mijn enige onderwerp maken. Ik schrijf ook over bijvoorbeeld cultureel heimwee en women empowerment. 

Om mijn lieftallige collega in spoken word, Zaïre Krieger, te parafraseren: we willen niet horen over de koetjes en de kalfjes en de bloemetjes en bijtjes, spoken word gaat over de struggle, over de worsteling, over situaties die overkomen moeten worden.’

Karin – Spraakuhloos Onbeperkt 2023 – foto Rosa Quist

Aan jou het laatste woord…

‘Spoken word moet een sociaal-maatschappelijke noodzaak hebben. Je poem moet een noodzaak hebben, moet gehoord worden, moet eruit moeten, om zo te zeggen. Dat je het niet binnen kunt houden. Dat maakt spoken word tot wat het is.

Het gaat om de boodschap, om jouw perspectief. Niet om wat je wel of niet kunt. En het is niet de maatschappij die voorschrijft wie je bent en wat je mogelijkheden zijn, nee, dat schrijf jij zelf.’

Meer weten over of meedoen met Spraakuhloos Onbeperkt? 

Kijk op www.spraakuhloos.com of stuur een mail naar chery@spraakuhloos.com 

Spoken word sessies Chery Salinas

Florine – Spraakuhloos Onbeperkt 2023 – foto Rosa Quist