Prikkelarm genieten van cultuur

Tekst: Joost Groeneboer

Hoe zorg je er als culturele instelling voor dat toch iedereen mee kan doen? Dat iedereen zich welkom voelt. Ook als je om wat voor reden dan ook overgevoelig voor prikkels bent?
Toegankelijkheid is voor steeds meer musea en theaters een speerpunt. Een aantal heeft zich verenigd in www.prikkelarmecultuuragenda.nl, een initiatief van stichting Onbeperk Genieten in samenwerking met de Hersenstichting.

Niet alleen ontdek je op deze website waar je prikkelarm tentoonstellingen of voorstellingen kunt beleven. Ook delen bezoekers er hun ervaringen en vind je er ‘voorbereidingsdocumenten’ voor een bezoek aan een deelnemende culturele instelling.

Want een goede voorbereiding is het halve werk. Je welkom voelen begint al thuis, bij het uitkiezen van en kaartjes kopen voor een tentoonstelling of voorstelling. Zorg er daarom als museum, theater, concertzaal, bioscoop of festival voor dat je een heldere online communicatie voert. Geef duidelijk aan wat mensen die gevoelig voor prikkels zijn bij een bezoek kunnen verwachten.

En dan is er de toegankelijkheid van het gebouw zelf. Is er een aparte, meer rustige ingang?
Of kun je misschien voorrang krijgen met een ‘voorbij-de-rij-verklaring’, zoals bij Het Nationale Theater? Dan hoef je niet te wachten, maar kun je direct doorlopen. Bezoekers worden er op een speciale plek op het balkon geplaatst, met steeds een lege stoel ertussen. Vlak bij de uitgang, zodat je makkelijk weg kunt als dat moet.

Niet iedereen loopt met diens beperking of behoefte te koop. Belangrijk is dat je niet hoeft te bewijzen dat je tot de doelgroep behoort. En dat je partner, familielid, begeleider of andere medebezoeker net zo welkom wordt geheten als jijzelf. Sommige musea en theaters hebben speciale ochtendopenstellingen ingesteld of avondprogramma’s voor families.

Is er een prikkelarme ontvangstruimte, zoals Theater Orpheus in Apeldoorn heeft? Zijn er rondleiders of hosts die je bij binnenkomst opwachten en geduldig de weg wijzen? Hoe zijn het geluid en licht? Kunnen die worden gedempt?

Is er een stilteruimte om even tot rust te komen, zoals in museum De Lakenhal in Leiden? Is het bij een tentoonstelling mogelijk te zitten? Sommige musea bieden draagbare vouwstoelen en oordopjes aan. Maar natuurlijk kun je er bezoekers er ook op wijzen zelf een goede koptelefoon of andere hulpmiddelen mee te nemen. Vaak passen die op de door een museum gebruikte audioapparatuur.

Veel maatregelen die culturele instellingen treffen, hebben betrekking op de toegankelijk- en gastvrijheid van hun gebouw. Op de condities waaronder je een museum of theater bezoekt. Op het verminderen van omgevingsprikkels. Nog veel te weinig wordt de programmering zelf aan prikkelarm bezoek aangepast. Dat is weliswaar lastiger, maar het kan wel. Het tentoonstellen van kleurrijke of lichte schilderijen waar je een fijn gevoel bij krijgt, zoals Carmina tijdens een prikkelarm ochtendbezoek aan Singer Laren ervaart. Of voorstellingen met minder tekst en geluid… En zonder eindapplaus.