Nikki Manuputty: ‘We ervaren de wereld allemaal anders.’

Op de slotavond van Creative Access Lab presenteerden zeventien makers met en zonder beperking een gezamenlijk manifest voor een toekomst voor inclusief theater. De Code Diversiteit & Inclusie sprak met Nikki Manuputty. Hoe ervaart zij haar deelname aan dit traject? 

Tekst: Joost Groeneboer

Hoe mag ik je omschrijven, Nikki?

‘Bedoel je wie ik ben, wat ik doe of wat betreft inclusiviteit? Mijn voornaamwoorden zijn zij/haar. Je mag me omschrijven als vrouw van kleur. Ik ben actrice en theatermaker. En daarnaast – ik maak zelf gebruik van een rolstoel – ben ik heel erg bezig met toegankelijkheid en inclusie in de culturele sector.’


Nikki Manuputty | Foto: Joao M B Costa

Je bent een van de zeventien theatermakers die aan Creative Access Lab meededen. Hoe ging dat in zijn werk?

‘We waren echt een mix, van makers met en zonder handicap. Twee heel verschillende groepen die uiteindelijk wel één groep geworden zijn. Eliane Baudet van New Pack Inclusion Creators, waar ik eerder werkte, vroeg of ik ook mee wilde doen en het kantoor voor een paar weken wilde omruilen voor de toneelvloer. Want dat is waar mijn hart ligt.’

Je gebruikt de term ‘mensen met een handicap, bij de Code hanteren we ‘mensen met een beperking’. Voor beide termen valt wat te zeggen. Waar gaat jouw voorkeur naar uit? 

‘Ik vind hier de Nederlandse taal niet erg toereikend. Het Engelse woord ‘disability’ dekt veel beter de lading. Er is geen goed of fout. Ik vind ‘handicap’ prettiger, omdat ik mezelf niet beperkt voel.’

Creative access, wat is dat?

‘New Pack en Toneelschuur Producties hebben het lab opgezet om te kijken hoe we creative access meer toe kunnen gaan passen in Nederland. Er gebeurt steeds meer rond inclusie in het theater, maar vooral achteraf. In het artistieke proces is het nog nauwelijks geïntegreerd. Wat als je audiodescriptie bijvoorbeeld al meeneemt bij het schrijven van een tekst?’ 

Jullie gingen drie-en-een-halve week met elkaar aan de slag. Wat hebben jullie in die weken gedaan? 

‘We deden heel veel workshops. Onder andere een workshop audiodescriptie van Komt Het Zien en HNT Onbeperkt en een prikkelworkshop van Schweigman&. We maakten theater met elkaar , experimenteerden veel en voerden gesprekken om creative access in de toekomst in ons artistieke proces mee te nemen. Speciaal uit Engeland waren enkele belangrijke pioniers overgekomen om met ons te werken. Zoals Garry Robson, die een mixed abled cast heeft en veel met creative access doet. Concrete Youth, dat multizintuiglijke voorstellingen maakt voor mensen met profound and multiple learning disabilities. En Jenny Sealey en Robert Softley Gale, die ook elk hun eigen gezelschappen hebben. Ze hanteren het principe ‘don’t invite us at the table, but sit with us at the table’. Ofwel ‘niets over ons zonder ons.’ 


Foto: Joao M B Costa

Samen werkten jullie naar een eindpresentatie toe…

‘Ja, rekening houdend met elkaars energielevel, want niet iedereen kon het programma voltijds meemaken. Onze eindopdracht was performances maken en te experimenteren met alles wat we over creative access hadden geleerd. Het credo was trial and error, falen mag. Organisch, vanuit persoonlijke fascinaties ontstonden er drie groepjes en evenveel performances. Ons groepje wilde onderzoeken hoe we bestaand toneelrepertoire creatief toegankelijker konden maken. De keuze viel op een scène over miscommunicatie uit Cleansed, een stuk van Sarah Kane. Om te kijken wat dat bij de acteurs en het publiek – ook bij slechthorende of -ziende toeschouwers – doet, hebben we het in vijf verschillende versies gespeeld. Met verschillende acteurs samenstellingen, met en zonder audiodescriptie en met gebarentaal en captions (onderschrift) geïntegreerd als artistieke keuzes.’

Hoe is het om met zoveel verschillende makers aan één stuk te werken?

‘Dat was niet altijd even makkelijk. We voerden veel schurende, kwetsbare gesprekken. Het is een hele uitdaging om zeventien makers, met allemaal een eigen visie en mening bij elkaar te zetten. Maar om met mensen, met wie je in eerste instantie misschien niet zou samenwerken, samen een stuk te maken, was wel heel interessant. We vulden elkaar artistiek erg aan. Dat werpt dan toch zijn vruchten af.’

En hoe was de samenwerking met de Toneelschuur?

‘Het moet nog een beetje landen. Het was nog maar de eerste keer van Creative Access Lab. Maar het heeft heel wat losgemaakt, niet alleen bij de makers, maar bij alle medewerkers van de Toneelschuur. Van productie en techniek tot programmeurs en directie. De mogelijkheden en verrijking van creative access worden nu gezien. Het is een bewustwordingsproces, het gaat echt om omdenken.’ 

De avond werd afgesloten met een manifest.
‘Ja, dat heb ik met de input van alle theatermakers en acteurs geschreven. Ik heb met iedereen van tevoren een open gesprek gevoerd. Het was heel leuk om het manifest met Alicia Hoost voor te dragen. We zitten allebei best wel in de activistische hoek.’


Foto: Joao M B Costa

In het begin van dit gesprek benadrukte je dat je een maker van kleur bent. Hoe belangrijk is dat? Hoe komt dat tot uiting in je werk?

‘Mijn bi-culturele achtergrond is zeker belangrijk. Ik heb ooit een documentaire gemaakt over mijn Molukse roots. Ik ben gewoon Nederlander, want ik ben hier geboren, maar ik heb wel andere roots. Dat ervaar je ook door hoe mensen tegen je doen. De cultuurwereld van mensen met een beperking is eveneens nog tamelijk wit.’  

Wat zijn je plannen de komende tijd?
‘Voor het speciaal onderwijs maak ik op dit moment bij de Vertelfabriek een prikkelarme voorstelling. Dat is weer een nieuwe vorm die ik aan het ontdekken ben. Het gaat er niet alleen om dat het prikkelarm voor het publiek is, maar hoe speel je dan? Hoe speel je sensitief? Volgende week ga ik in residentie bij inclusiedansgezelschap Misiconi om de voorstelling verder te ontwikkelen. Ook ga ik een makerstraject bij Theater Babel aan en speel er mee in een voorstelling, Daarnaast heeft ITA me gevraagd om in 2026 hun jongerenproductie te maken.’ 

Tot slot graag je reactie op enkele uitspraken die me opvielen tijdens de slotavond van Creative Access Lab. Te beginnen met ‘geen kwantiteit, maar kwaliteit’ 

‘Tsja, wat is ‘goed theater’. Theater door mensen met een beperking wordt gauw in het hoekje van community art geduwd. Alsof de kwaliteit ervan minder zou zijn. Ik denk dat we het theater juist verrijken. Je moet openstaan voor nieuwe wegen. De wereld verandert voortdurend en daar zit heel veel kwaliteit en schoonheid in.’


Foto: Joao M B Costa

‘Een veilige productieve werkomgeving’.

‘Ja, daar gaat het om, dat het in alle lagen zit. Dat je oprecht naar elkaar luistert. Het is heel belangrijk om altijd je behoeften te blijven uitspreken. Bij het Lab hadden we met alle makers, acteurs en productiemedewerkers een check-‑in en check-‑out moment, waarin je echt even uitspreekt hoe je je voelt en waar je tegenaan loopt.’  

‘Verhalen vertellen van verschillende groepen’.

‘De wereld van theater, film en tv is geen getrouwe afspiegeling van de ‘gewone’ wereld. Mensen met een beperking, andere culturele achtergrond, kleur of gender laten andere perspectieven zien. We ervaren de wereld allemaal anders. Zoveel stemmen worden nog niet gehoord. Dove acteurs bijvoorbeeld brengen een heel andere energie en expressie mee op de vloer.’

‘Het begint bij motivatie.’
‘Het moet intrinsiek wel kloppen waarom je iets wilt maken of doen. Je moet het niet alleen doen om een inclusieve kunstenaar te zijn. Als je er niets mee hebt, doe het dan niet.’

‘Alles wat geen aandacht krijgt, wordt genegeerd.’

‘Dat is geloof ik een uitspraak van Boukje Schweigman. Dat klopt helemaal!’

In september lanceert New Pack een website waarop je kunt terugzien, horen en lezen wat er tijdens het lab allemaal is gebeurd en geleerd. Foto’s en opnames van de workshops en lezingen, interviews met de vele partners die dit project hebben gedragen zullen hierop te vinden zijn, zodat de opgedane kennis, ervaring en lessen met de hele sector kunnen worden gedeeld. 
New Pack op Instagram


Foto: Joao M B Costa