Unscene - zien en gezien worden met hiphop

Moon Crützen, gepassioneerd danser en Sanne Gijsbers, voorvechter van street art, vonden elkaar in de liefde voor hiphop. Beiden komen uit Limburg, maar verkenden ook de hiphopscene in het buitenland. Daar ontdekten ze mogelijkheden om wereldwijd mensen te verbinden met hiphop. Moon en Sanne willen met hun platform UNSCENE bestaande kaders tussen makers, community en instellingen openbreken. Op dat platform kunnen hiphopmakers elkaar vinden en van elkaar leren. Het platform richt zich in eerste instantie op dans en graffiti, maar heeft de ambitie om uit te bouwen naar de hele hiphopscene. 

Een kunstenaar wil kunst maken, of dat nou in de vorm van rap, dj’ing of dans is. Maar hoe haal je werk binnen? Sanne legt sinds 2011 verhalen vast achter de street art in Heerlen en richtte Street Art Cities op. Het viel haar op dat veel werk underground, ongezien gebeurt: ‘In Heerlen hebben we de grootste internationale street art collectie van Nederland, en toch weet niemand wanneer hier een graffiti kunstenaar aan het werk is. Ik zag dat er veel werd geproduceerd, maar niet over werd gecommuniceerd.’ 

‘Opdrachtgevers gaan vaak af op social media-volgers of bestaande netwerken. Maar waarom moet je veel volgers hebben om een goede kunstenaar te zijn? Niet elke kunstenaar heeft de vaardigheden of financiële middelen om een professionele website of een social media-account bij te houden.’ Volgens Moon kunnen we wat betreft promotie van dans nog wat leren van Korea: ‘Dans is daar heel groot. In Korea begonnen ze met het filmen van dansroutines en zo werd de promotie van een studio, danser en de cultuur enorm vergroot.’ 

Zowel de kunstenaar als opdrachtgever zijn verantwoordelijk voor een eerlijk proces. Met UNSCENE wordt het makkelijker voor kunstenaars om zichzelf te promoten: geen stress over een algoritme, maar een tijdlijn van je ontwikkeling. Hierdoor kunnen ook opdrachtgevers vaker buiten hun bestaande netwerk zoeken. ‘Of je nou een miljoen Instagram-volgers hebt of tien, op UNSCENE ben je allemaal even goed zichtbaar.’

In contact komen met iemand uit dans of street art gaat nu veelal mond tot mond. Sanne: ‘Ik werd regelmatig gebeld door festivals uit verschillende landen of ik nog een kunstenaar kende.’

Als hiphopdanser in Nederland zag ook Moon hoe belangrijk je netwerk is: ‘Competitie a.k.a battles is een groot deel van hiphop-cultuur. Als je een battle wint ‘earn’ je natuurlijk dus ook veel respect van de andere dansers. Maar naast deze battles is community gevoel ontzettend belangrijk. Mensen geven graag terug aan de scene. Zo creëren Sanne en ik UNSCENE omdat we de scene willen bedanken voor alles wat het voor ons heeft gedaan. Wanneer alleen op de competities wordt gefocust zonder nadruk te leggen op wat de geschiedenis van hiphop is en zonder dat er wordt nagedacht over Hip Hop Community sense, wat is hiphop dan? Aan het einde van de dag kun je geen brood verdienen zonder een community en netwerk om je heen. Tuurlijk kun je een beetje geld verdienen met sommige battles, maar respect verdien je door ook terug te geven aan de community en dus bezig te zijn met de essentie van hiphop.’

Die afstand wordt door UNSCENE, naast vindbaarheid, ook verkleind door kennisdeling. Met de komst van TikTok wordt dans namelijk toegankelijk voor iedereen, maar er is ook een keerzijde vertelt Moon. ‘Veel bewegingen hebben een bepaalde betekenis en/of geschiedenis. Zo worden meerdere dansstijlen met andere achtergronden online gemixt. Maar wat is dan Locking en wat is het verschil tussen Popping moves en andere stijlen… Dat gaat nu vaak verloren in de constante stroom aan korte filmpjes.’ UNSCENE is daarom niet alleen een plek om te netwerken, maar ook om kennis over de cultuurgeschiedenis op te doen. 

Een van de uitdagingen is geld: geld voor makers om hun werk te promoten, geld voor UNSCENE om het platform uit te breiden. De hiphopscene valt vaak tussen wal en schip in de huidige subsidies. ‘Geld gaat eerder naar ballet dan hiphop. De kennis over bijvoorbeeld ballet is in het algemeen veel hoger, daardoor is het makkelijker te waarderen.’ 

‘Als jij voor mij in die clip danst, promoot ik jou’, krijgt Moon nog regelmatig te horen. Naast betere subsidiemogelijkheden, moeten opdrachtgevers (hiphop)makers eerlijker betalen. Sanne: ‘Als street art kunstenaar was je vroeger al blij als er een muur vrij is, vervolgens ben je blij dat onkosten worden vergoed. Tegenwoordig worden ook hun uren vergoed, maar wanneer je kunst dan op tassen, posters en kaarten wordt gebruikt, moet de kunstenaar toch anders denken. Bijvoorbeeld aan contracten rondom auteursrecht. Omdat het een ‘nieuwe’ kunstvorm is, komen we dus ook steeds nieuwe problemen tegen.’ Zichtbaarheid is dus belangrijk, maar er moet wel een eerlijke beloning voor zijn. 

Wat kunnen culturele instellingen en beleidsmakers doen om de hiphopscene te versterken? Luisteren naar wat er écht speelt, naar de behoeften van het veld. ‘Nu zijn we te vaak aan het meedraaien naar de subsidie die er is. Niet cultuurparticipatie willen bevorderen met muurschilderingen, maar kijken welke mogelijkheden er zijn vanuit street art.’ Kunstenaars kunnen ook zelf vaker luisteren naar eigen behoeften volgens Moon: ‘Het leuke aan hiphop is dat je echt jezelf kunt zijn. Dat je het doet zoals je zelf wilt. Denk dus na over het verhaal dat je als maker wilt vertellen en laat je niet belemmeren door algoritmes.’

Blijf UNSCENE volgen via www.unscene.community