Waarom ervaringsparcoursen geen inclusie brengen
Een middagje in een rolstoel, een ‘beperkingenpak’ aantrekken, een speciale bril opzetten of een autisme belevingscircuit doorlopen: het is razend populair. Dat vertelt Jopie Louwe Kooijmans (ook wel bekend als Neuroelfje), ervaringsdeskundige op het gebied van neurodiversiteit en handicap, met een specialisatie in autisme en ADHD. Ervaringsparcoursen en andere handicapsimulaties lijken leuk en inspirerend. Even in de schoenen stappen van mensen met een beperking wordt vaak gezien als een goede manier om meer te leren over toegankelijkheid en inclusie. En uiteindelijk zou iedereen daar beter van worden, toch?
Een beperking is geen kostuum
Helaas dragen ervaringsparcoursen weinig bij aan échte inclusie voor mensen met een beperking. Sterker nog, ze werken vaak juist averechts! Uit verschillende onderzoeken blijkt dat dit soort simulaties geen realistisch beeld geven van het leven met een handicap.
Een beperking is namelijk geen kostuum dat je uittrekt zodra je er genoeg van hebt. Voor miljoenen mensen in Nederland is het een dagelijkse realiteit. Mijn autistische brein en bindweefselaandoening kleuren mijn leven, ervaringen en positie in de wereld op een fundamentele manier. Bewust en onbewust ben ik er dag en nacht mee bezig. Dat kun je simpelweg niet navoelen in een middagje ervaringsparcours.
"Mensen met een beperking zijn echt niet zo hulpeloos als ze lijken."
Ervaringsdeskundige Jopie
Een ervaringsparcours laat vooral zien wat je niet kunt. Terwijl mensen zoals ik vaak juist slimme manieren hebben gevonden om met onze beperkingen om te gaan. Zo weet ik dat ik in de stiltecoupé moet gaan zitten in de trein en dat ik altijd een noise cancelling koptelefoon meeneem als ik op reis ga. Als ik overprikkeld of gespannen raak, heb ik allerlei trucjes om mezelf te reguleren. Ik draag orthopedische zooltjes in mijn schoenen voor een betere lichaamshouding, gebruik een hulpmiddel om jampotjes open te maken en neem een wandelstok mee als ik langere afstanden moet lopen.
Hetzelfde geldt voor andere mensen met een beperking. Een geoefende rolstoelgebruiker heeft vaak geen moeite met een stoeprand. Iemand met een visuele beperking kan goed omgaan met braille, spraaksoftware en een taststok. Mensen met een beperking zijn echt niet zo hulpeloos als ze lijken.
Ervaringsparcoursen versterken vooroordelen
Iemand die slechts een middag in onze schoenen staat, weet dat allemaal niet. Daardoor wekken ervaringsparcoursen vooral medelijden op. Deelnemers voelen zich hulpeloos en ervaren meer ongemak in het contact met mensen met een handicap. Hoewel zulke simulaties de indruk wekken inzicht en begrip te geven, vergroten ze in werkelijkheid de afstand en versterken ze vooroordelen.
Daarnaast laten ervaringsparcoursen lang niet alle obstakels zien. Denk aan kapotte liften, of aan systemische drempels die structureel een rol spelen in het leven met een beperking: hoge administratieve lasten, armoede, hoge zorgkosten en discriminerende keuringen bij het CBR.
Luister naar mensen met een beperking
Het is niet nodig om zelf een beperking te ervaren om je bewust te worden van ontoegankelijkheid en discriminatie. Mensen met een geleefde ervaring zijn er al! Wat je wél kunt doen:
Luister naar ons en leer van ons.
Betrek ons actief bij het verbeteren van toegankelijkheid en inclusie.
Geef ons een plek aan tafel bij het ontwikkelen van beleid.
Laat ervaringsdeskundigen je gebouw, evenement, website of ruimte toetsen op toegankelijkheid.
En wil je er toch een ervaringsmiddag van maken? Ga dan samen met een gehandicapt persoon op stap, in plaats van zelf in een rolstoel te zitten. Stel je luisterend en lerend op, en behandel ons als gelijke.
Jopie Louwe Kooijmans (NeuroElfje)