Met Culture Capsule bouwt de Nederlandse hiphop community aan eigen archief

Foto: Korosh Shabazi

“Het is eigenlijk heel simpel,” begint Sherlock. “Hiphop bestaat 50 jaar. In Nederland is het ook al ruim 45 jaar aanwezig. En sommige mensen die daar onderdeel van waren, overlijden nu zonder dat hun verhaal is vastgelegd.” Bovendien ligt veel materiaal op zolders dat begint te vergaan, omdat veel op tape werd opgenomen of op papier stond. “Als we dat niet nú digitaliseren en veiligstellen, verdwijnt het voorgoed.”  

Behalve behoud gaat het volgens Sherlock ook om erkenning. “Dj’s, dansers, graffitiartiesten, mc’s, de hele scene staat op de schouders van mensen die vanaf de vroege jaren ’80 aan het bouwen waren. Die legacy moet je kennen. Dat bewustzijn ontbreekt nog te vaak.” In de witte cultuurcanon is dat volgens hem anders: “We weten allemaal wie de grote schilders en beeldhouwers waren. Maar binnen hiphop zijn veel pioniers nog onbekend. Een archief geeft erkenning aan eerdere generaties én herkenning aan de generaties van nu. Het toont de footprint van de gemeenschap, waarbij het voor toekomstige generaties ook goed is te zien dat we dit archief zelf hebben opgebouwd.”

Het narratief bepalen

Sherlock benadrukt dat het essentieel is dat de gemeenschap zelf het narratief bepaalt. “We worden niet gerepresenteerd binnen de instituten. Daar werken niet of nauwelijks mensen die er echt iets vanaf weten, of er onderdeel van zijn. Dan zie je automatisch dingen over het hoofd.” Vanity vult aan: “En als er wél over wordt geschreven door mensen buiten de scene, is de informatie vaak onjuist of onvolledig. Dan ontbreekt er bijvoorbeeld een intersectioneel of intergenerationeel perspectief.”

Andersom maakt het gebrek aan representatie de stap naar zo’n instelling ook weer groter. “Het is niet vanzelfsprekend om je persoonlijke verhalen of materialen toe te vertrouwen aan plekken waar je je niet gehoord of gezien voelt,” vervolgt Vanity. Volgens Sherlock komt dit gebrek aan vertrouwen ook voort uit het feit dat hiphop lang niet serieus werd genomen door instellingen. “Subsidies gingen naar klassieke muziek of jazz. Voor hiphop moest je naar jeugdwerk. Instellingen wilden pas samenwerken als ze er zelf iets aan hadden. Dat heeft veel wantrouwen veroorzaakt.” Daarom bouwt Culture Capsule bewust vanuit de hiphop zo kenmerkende DIY-mentaliteit: “We heroveren nu onze geschiedenis door onze eigen tafels te bouwen. Maar het kost tijd om dit goed en zorgvuldig te doen,” aldus Vanity.  

Foto: Korosh Shabazi

Kennis dekoloniseren

Om die reden blijft samenwerking met erfgoedinstellingen belangrijk, vooral om praktische, duurzame vaardigheden te ontwikkelen. Vanity: “Hoe digitaliseer je materiaal zonder kwaliteitsverlies? Hoe zorg je dat het duurzaam opgeslagen wordt? Dat zijn vaardigheden die instellingen kunnen delen. We hoeven het wiel niet opnieuw uit te vinden.”

Volgens Sherlock vraagt dit om het dekoloniseren van kennis- en erfgoedpraktijken. “Instituten hebben lang een monopolie gehad op kennis, en bepaalt wat überhaupt als kennis geldt. Als je dat wilt doorbreken omdat je inziet dat een wit, westers perspectief niet het volledige verhaal vertelt, moet je naast ons staan en kennis en skills delen, zodat wij onze eigen kennis en ervaring duurzaam kunnen bewaren. Alleen dan worden we er beiden beter van.” Hij vervolgt: “Dus ook niet een zak geld geven en zeggen: ‘zie maar,’ om vervolgens de stekker eruit te trekken als het niet lukt. Geef geld én deel kennis, zodat het duurzaam wordt.”

Each one teach one

Samenwerken gaat volgens Sherlock namelijk niet alleen over kennisdeling, maar ook over een herverdeling van macht. “Mensen denken vaak dat kennisdelen gelijk staat aan macht verliezen. Maar dat is natuurlijk onzin. Each one teach one is waar het om gaat, wat betekent dat je je kennis altijd met elkaar deelt vanuit het besef dat iedereen daar uiteindelijk beter van wordt.”  

Toch is er ook nog een inhoudelijk uitdaging: niet alles binnen hiphop is eenvoudig te archiveren. Vanity: “Hoe documenteer je een dansmove uit de jaren ‘80? Of een scratchtechniek? Of een bepaalde graffitistijl die daar eer aan doet? We moeten nieuwe manieren van documenteren ontwikkelen die passen bij de scene.”

Foto: Korosh Shabazi

Kleine spelers, grote impact

Culture Capsule werkt bewust lokaal. Door het hele land worden ophaalmomenten georganiseerd waar mensen materiaal kunnen inleveren. Vanity organiseerde zo’n sessie bij Sound Unbound, een platenzaak in Enschede. “Als je dat lokaal doet, komen mensen niet alleen hun spullen brengen, maar ook hun verhalen delen. En als je daar zorgvuldig mee omgaat, ken je ze ook waarde toe: je geeft erkenning terug. Je laat zien dat niet alleen de grote namen tellen, maar dat ook de kleine spelers iets hebben opgebouwd.” Sherlock knikt instemmend: “Het gaat erom dat mensen gehoord worden. Elke schroef, elk radartje heeft gedraaid om de scene te brengen waar die nu is.”

Tips voor gelijkwaardige samenwerking

Sherlock en Vanity sluiten af met een aantal adviezen voor organisaties die gelijkwaardig willen samenwerken met gemeenschappen:

• Betrek mensen met inhoudelijke kennis vanaf het begin. Spreek niet over een cultuur zonder dat die aan tafel zit.

• Stel jezelf dienstbaar op: luister, faciliteer en voorkom tokenisme

• Deel macht, kennis en vaardigheden: each one teach one, daar wordt iedereen beter van

• Maak ruimte voor nieuwe perspectieven: leid makers, archivarissen en onderzoekers uit de scene op en haal ze binnen.

• Denk intersectioneel en intergenerationeel: kijk verder dan dominante verhalen, bijvoorbeeld naar vrouwen in hiphop, regionale scenes of queer perspectieven.