Inclusief leiderschap in beweging in de bibliotheekwereld
Steeds meer bibliotheken werken aan diversiteit, inclusie en gelijkwaardigheid (DIG). De vraag is niet óf, maar hóe je dit duurzaam in beleid en praktijk verankert. Daarom ontwikkelde de Vereniging van Openbare Bibliotheken (VOB), samen met professionals uit het veld, een leerreis voor leidinggevenden. Een traject waarin bewustwording, eigenaarschap en strategische verankering hand in hand gaan.
Leidinggevenden in de bibliotheeksector staan midden in een samenleving die steeds diverser en dynamischer wordt. Zij spelen een sleutelrol in hoe diversiteit, inclusie en gelijkwaardigheid vorm krijgen binnen hun organisatie. Toch blijkt dat het gesprek hierover vaak blijft hangen bij losse initiatieven of goede bedoelingen.
De leerreis is ontstaan vanuit de wens om daar voorbij te gaan. Om DIG niet langer te zien als iets ‘extra’s’, maar als een vanzelfsprekend onderdeel van goed leiderschap. De VOB en de betrokken werkgroep zijn met een open blik het traject ingegaan, waarbij de behoeftes van de branche centraal stonden. Na een uitgebreide verkenning en inventarisatie is een programma gecreëerd waarin leidinggevenden ruimte krijgen om te leren, te twijfelen en te oefenen met nieuw inclusief gedrag. Niet om een vinkje te zetten, maar om duurzame verandering mogelijk te maken in zowel beleid, teams en dagelijkse praktijk.
Het traject nodigt deelnemers uit om kritisch te kijken naar hun eigen rol, invloed en aannames. Want inclusief leiderschap begint niet met beleid, maar met bewustwording. Door samen te leren en ervaringen te delen, groeit het vertrouwen én het vermogen om binnen de eigen organisatie ruimte te maken voor verschil.
Hoe het programma tot stand kwam
De VOB nam het initiatief op verzoek van bibliotheken zelf. Een werkgroep uit de bibliotheekwereld dacht mee over de inhoud en vorm van het programma. Daarnaast bewaakte een klankbordgroep van directeur-bestuurders de aansluiting met de dagelijkse praktijk.
De ontwikkeling verliep bewust inclusief, met ruimte voor verschil, aandacht voor tempo en voor de obstakels die professionals in de praktijk ervaren. In gesprekken langs de vier P’s van de Code D&I (Personeel, Programma, Partners, Publiek) werd in kaart gebracht wat er al gebeurde en waar nog samenhang ontbrak. Zo ontstond een gedragen ontwerp waarin bestaande kennis en nieuwe perspectieven samenkomen.
De leerreis in het kort
De leerreis bestaat uit een traject van drie fysieke dagen, verspreid over vier maanden, aangevuld met korte online momenten en praktijkopdrachten (blended learning). De inhoud volgt drie ontwikkellagen:
1. Persoonlijk leiderschap: bewustwording van rol, macht en positie.
2. Strategisch leiderschap: vertaling naar beleid, organisatie en besluitvorming.
3. Leiderschap in de samenleving: hoe de bibliotheek als publieke plek bijdraagt aan inclusie.
De eerste lichting leidinggevenden start eind januari 2026 aan de leerreis.
“Commitment vanuit de bibliotheekbranche is cruciaal. We roepen leden op betrokken te zijn bij DIG en medewerkers hiervoor tijd en ruimte te geven.”
Klaas Gravesteijn, directeur VOB
Samen verder bouwen
Inclusief leiderschap begint bij de manier waarop je samenwerkt. Door ruimte te maken voor reflectie, verschil te waarderen en bestaande initiatieven te verbinden, ontstaat duurzame verandering.
De bibliotheekbranche laat zien dat van losse projecten een structurele beweging kan groeien. De eerste leerreis markeert het begin van die ontwikkeling, waarin leidinggevenden elkaar inspireren om het verschil te maken.
De eerste lichting start eind januari 2026. Tijdens het ontwikkelen van de leerreis kwamen waardevolle inzichten naar voren. Deze tips helpen leidinggevenden om DIG meteen in de praktijk te brengen:
Plan tijd, expliciet. Reserveer leidinggevende uren voor DIG en maak dit zichtbaar in jaarplannen.
Begin persoonlijk door elk teamoverleg te starten met reflectie op inclusieve besluitvorming.
Gebruik wat er al is door bestaande trainingen en wervingstrajecten te koppelen aan strategische DIG-doelen.
Ruim tijd in voor reflectie en incheck momenten waarbij je reflecteert op jouw rol als inclusief leider.
Borg in beleid door DIG vast te leggen in formats voor projecten, evaluaties en beleidsontwikkeling.