Complexe en beladen aspecten van diversiteit en inclusie begrijpen

De Code Diversiteit & Inclusie wordt steeds breder toegepast door culturele instellingen die in hun activiteitenplan laten zien hoe ze uitvoering geven aan de code. Toch worstelen culturele organisaties nog steeds met een goed beeld hebben waarom je als organisatie diversiteit en inclusie nastreeft, waarom je het zo belangrijk vindt? Dat blijkt ook uit het recente rapport 'Verbeterkansen Code D&I' van onderzoeksbureau DoDiversity.

De waaromvraag binnen diversiteit & inclusie

Hoewel de Code D&I wel ingaat op de sociale, artistieke en zakelijke voordelen van inclusie, laat het onderzoek zien dat er verschillende verwachtingen bestaan over hoe diepgaand deze uitleg moet zijn. Het rapport schetst een duidelijke verlangen: de achterban heeft meer behoefte aan uitleg over de onderliggende redenen van D&I-beleid. Maar liefst 95% van de respondenten vindt het belangrijk om de 'why' van diversiteit en inclusie te begrijpen, terwijl slechts 75.2%% ervaart dat Code Diversiteit & Inclusie deze voldoende duidelijk maakt.

De spanning tussen verschillende perspectieven

Een deel van de respondenten uit het rapport Verbeterkansen Code D&I verlangt kritische reflectie op machtstructuren en een grondige probleemanalyse: waar komen onbewuste vooroordelen vandaan? Zij pleiten voor een uitgebreide uitleg met aandacht voor sociale ongelijkheid en historische context, zoals het koloniale verleden, en hoe dit zich manifesteert in organisaties en machtsstructuren. Een 'why'-benadering die deze aspecten niet bespreekt, wordt door hen als "oppervlakkig" beschouwd.

Andere deelnemers in de focusgroepen herkennen deze behoefte aan diepgang echter niet. Zij waarschuwen juist dat te veel nadruk op het 'waarom' potentieel afschrikkend kan werken. Deze groep vraagt om een balans tussen achtergrondinformatie en praktische handvatten, met de suggestie om diepgaande informatie beknopt te houden in de hoofdtekst.

Theoretische perspectieven op diversiteit en inclusie

Volgens onderzoeker Brian Doornenbal zijn er twee perspectieven te onderscheiden in het denken over D&I (Van Dijk et al., Journal of Business Ethics):

1. Het deontologisch perspectief: D&I is belangrijk omdat het eerlijk en rechtvaardig is - een morele plicht
   

2. Het utilistisch perspectief: D&I is belangrijk omdat het bijdraagt aan betere prestaties - een praktisch voordeel

Uit het onderzoek 'Verbeterkansen Code D&I' blijkt dat onder de Code D&I-achterban vooral het eerlijkheidsperspectief leeft: inclusie wordt gezien als noodzakelijk om sociale ongelijkheid tegen te gaan.

De nuance in het zakelijke perspectief

Jan-Maarten van Sonsbeek, programmaleider bij het Centraal Planbureau, biedt een genuanceerde kijk op de zakelijke argumenten voor diversiteit: "De meeste onderzoeken concluderen dat meer diversiteit per saldo positieve effecten heeft voor een organisatie: het leidt bijvoorbeeld tot meer creativiteit en meer innovatie. Als een homogene groep diverser wordt, ontstaat er meer ruimte om langs verschillende invalshoeken naar een vraagstuk te kijken. De kans om in een tunnelvisie gevangen te raken, neemt dan af."

Van Sonsbeek waarschuwt tevens tegen een te eenzijdige focus op financiële voordelen. De 'business case' voor diversiteit wordt volgens hem vaak als vanzelfsprekend gepresenteerd om organisaties over de streep te trekken, maar wordt niet altijd ondersteund door onderzoeksresultaten. Recent onderzoek van CPB en SCP naar het aandeel vrouwen aan de top van het bedrijfsleven maakt de case voor een hoger aandeel vrouwen primair vanuit het perspectief van kansengelijkheid, niet vanuit winstgevendheid. Het pushen van diversiteit vanuit enkel financiële overwegingen kan zelfs contraproductief zijn: als de financiële effecten tegenvallen, kan het commitment aan d&i-beleid snel verdwijnen.